Kentler ve Anı 2

"Yabanıl topraklarda uzun süre at koşturan insan bir kent arzular. Isidora'ya varır sonunda. Burada evlerin salyangoz kabuklarıyla kaplı helezoni merdivenleri vardır, en iyi dürbün ve keman burada yapılır; bir yabancı, iki kadın arasında bocaladığında, burada daima bir üçüncüsüne rastlar ve horoz dövüşleri burada bahisçilerin kanlı kavgalarına dönüşür. Bir kent arzuladığında hep bunları düşünürdü o. Onun hayallerinin kenti Isidora öyleyse: bir farkla. Düşlenen kent gençliğiyle içeriyordu onu; geç yaşta gelir Isidora'ya. Kent meydanında yaşlıların bir duvarı vardır: üzerine dizilir, gençliğin önelerinden geçip gidişine bakarlar; o da oturur aralarına. Arzular birer anıdır şimdi."

Calvino’nun “Kentler ve Anı 2” adlı öyküsü şiirsel bir metindir. Metinde göründüğü üzere masalsı, şiirsel bir anlatım vardır. Metnin en kolay göze çarpan yönüdür bu. Zaten metin, zor değildir. Ancak gibi göstergelere dikkat etmek gerekir: “Yabanıl topraklarda uzun süre at koşturan kişi” kimdir? Bir kimsesiz, bir romantik, bir serüvenci… bir oraya, bir buraya savrulmuş ve artık durulmak isteyen biri. Tabii bunu düzensiz hayatı olan bir insan olarak da metaforlaştırabiliriz.

Burada belki de yeni bir hikâye yazmak gerekir. Kahraman olarak bir adamı alalım. Bu adam biraz Don Juan karakterli olsun, bir vücuttan bir vücuda koşsun ve Yahya Kemal’in dediği gibi “bir sürekli gurbette” gezinip dursun. Bir son durak arayıp bulamasın, bulamasın, bulamasın. Sonra bir gün bir kadına sığınsın, aradıklarını onda bulsun. İşte bu at üstündeki adam de böyle arzular bir kenti. Çünkü evsizlikten bıkmıştır ve alışkanlığın kolaylıklarına sığınmak istemektedir artık. Bu metaforu her türlü yoksunluğa oturtabiliriz, yeter ki merkezde bir savrulma olsun, bunu yapabiliriz.

Yabanıl topraklarda uzun süre at koşturan kişi, Isidora’ya varıyor sonunda. Isidora bir rüya kentidir. Burada asıl mesele, rüyanın mı insana dikte edeceği, insanın mı rüyaya dikte edeceğidir? Akdeniz’de bir kıyı kentidir sanki Isidora, en iyi dürbün ve kemanın yapıldığı. Burada iki gösterge önemli: Dürbün ve keman. Dürbünle hep uzaklara bakar insan. Gidemediği, olamadığı yerlere bakar. Isidora’ya sığınmış olmasına karşın, uzaklara da bakmak istemektedir bizim serüvencimiz. Bu ikiye bölünmüş bir ruh yapısı mıdır? Bir yanda sığınma isteği, bir yanda temkinli bir uzaklık düşü. Artık durmak isteyen gezgin gitmiş, gitmek isteyen muhkem gelmiştir. Belki yaşlanmaktır bu.

Kemansa, bizi lirizme götürüyor. Hüznün ve mutluluğun yoğunluğuna. Müzik, duyulanın anlatımında etkili bir araçtır. Isidora’da duygular müzik kadar yoğun ve sahicidir. Duyguların yaşanması için uygun bir mekândır Isidora. Bu yüzden bir yabancı iki kadın arasında bocaladığı zaman burada bir üçüncüsüne rastlar. Geçmişte zorlanılan, ikilemde kalınan birçok şey için çözüm demektir bu. Yeni hayat, yeni seçimler, yeni mutluluklar, yeni zorluklar… eskiden silkinmek ve yeni bir hikâyeyi yaşamaktır. Duygular karşılığını bulur, hayat onun hakkını verir çünkü. Horoz dövüşleri de bu yüzden bahisçilerin kanlı kavgalarına dönüşür. Aşk da bu yüzden başka türlü yaşanır Isidora’da.

Serüvencimizin Isidora’ya, metaforkente gelişi biraz gecikir. “Düşlenen kent gençliğiyle içeriyordu onu; geç yaşta gelir Isidora'ya.” Yani serüvencimiz hep atını bir evin kapısına bağlamak istemiştir, ancak bunu gerçekleştirememiştir. Bütün bir gençlik gurbette bir memleket arayışıyla geçip gitmiştir. Ancak yaşlandığı vakit gelebilmiştir Isidora’ya. Artık onun için hayat yaşanan değil, tanık olunan bir şeydir: “Kent meydanında yaşlıların bir duvarı vardır: üzerine dizilir, gençliğin önelerinden geçip gidişine bakarlar; o da oturur aralarına. Arzular birer anıdır şimdi.” Bir adam yaşlanmıştır ve gençlerin uçarılığından, mutluluğundan zevk almaktadır, onları gördükçe geçmişteki kendisini bulmaktadır. Bu anı da serüvencimizi gülümsetir. Gurbet, bitmek tükenmek bilmeyen yabanıl otlar, yolculuk sırasında görülen insanların yüzler, sesleri, anıları, geçilen sokaklar… bir bir bunları düşünür gezginimiz. Öykü bir mutluluk anısıyla biter.

Görsel: Vasily Perov. Vendor of Song Books. 1863-64. Oil on canvas, 76.5x102.5 cm.